Natura to rośliny, zwierzęta, woda, gleba, powietrze i  krajobrazy, które nas otaczają, tworzące jedną całość. Podstawą życia na Ziemi jest zróżnicowanie gatunków roślin i zwierząt, czyli zachowanie bioróżnorodności w środowisku. Bogactwo organizmów obecnych w naturze pozwala na zdrowe i bezpieczne życie dla wszystkich mieszkańców Ziemi, przede wszystkim dla człowieka.

Kwestie ochrony przyrody i zachowania bioróżnorodności są szeroko omawiane na całym świecie, także na szczeblu Unii Europejskiej. Tegoroczna edycja corocznej konferencja Green Week (ang.), czyli Zielony Tydzień, organizowana przez Komisję Europejską,  poświęcona jest w całości kwestiom związanym zachowaniem bioróżnorodności w przyrodzie. Green Week to doskonała okazja do wymiany doświadczeń, dobrych praktyk oraz poszerzenia wiedzy w zakresie ochrony środowiska.

W raporcie ONZ opublikowanym w 2019r. naukowcy ostrzegają, że wyginięcie grozi milionowi gatunków, w wielu przypadkach to kwestia kilkudziesięciu lat. Niektórzy badacze uważają nawet, że jesteśmy w trakcie szóstego masowego wymierania gatunków w historii Ziemi. Szacuje się, że podczas wcześniejszych masowych wymierań, wyginęło między 60% a 95% wszystkich gatunków. Powrót ekosystemów do normy po takim zdarzeniu zajmuje miliony lat.

Istoty żywe są sercem natury - oczyszczają wodę, którą pijemy, zapylają nasze uprawy, oczyszczają powietrze, którym oddychamy, regulują klimat, utrzymują żyzność naszych gleb, dostarczają nam lekarstw i wielu podstawowych elementów, na których zbudowany jest przemysł. Różnorodność biologiczna to różnorodność życia na Ziemi, a niestety naturę tracimy jak nigdy dotąd. Strata ta jest ściśle związana ze zmianami klimatycznymi i jest częścią ogólnego kryzysu ekologicznego. Podstawową przyczyną utraty bioróżnorodności jest nieodpowiednia i nieodpowiedzialna działalność człowieka. Nasze zapotrzebowanie na nowe zasoby prowadzi do wylesiania i niszczenia naturalnych siedlisk zwierząt na całym świecie:

• działania człowieka znacznie zmieniły obecnie trzy czwarte środowiska lądowego i dwie trzecie środowiska morskiego.
• wydobywanie i przetwarzanie materiałów, paliw i żywności jest przyczyną 90% utraty różnorodności biologicznej i połowy wszystkich emisji gazów cieplarnianych
• 300 milionów ludzi jest narażonych na większe ryzyko powodzi i huraganów z powodu utraty siedlisk przybrzeżnych

Skutki utraty różnorodności biologicznej są już widoczne i będą się nasilać, jeśli nie podejmiemy  odpowiednich działań. Utrata siedlisk, nadmierna eksploatacja, zmiana klimatu, zanieczyszczenie i inwazyjne gatunki obce przyczyniają się do utraty różnorodności biologicznej. Ale podstawową przyczyną jest niezrównoważona działalność człowieka. W Europie główną przyczyną utraty różnorodności biologicznej jest zmiana użytkowania gruntów. Praktyki rolnicze i leśne stały się bardziej intensywne, z większą ilością dodatków chemicznych, ale mniejszą liczbą odmian upraw. Zabiegi ochrony roślin wykorzystujące środki chemiczne (pestycydy) i zmiana sposobu użytkowania łąk i pastwisk przyczyniają się do zmniejszenie populacji owadów, szczególnie pszczół. Jest to bardzo niepokojące zjawisko, którego konsekwencjami  jest zmniejszenie liczby ptaków bytujących na danym obszarze, a tym samym innych organizmów. Miasta i obszary miejskie również ogromnie się rozrosły, pozostawiając mniej miejsca dla natury. A kiedy zabudowa terenów rolniczych i miejskich nie pozostawia miejsca dla przyrody, skutkiem jest utrata różnorodności biologicznej.

Utrata choćby jednego gatunku zaburza cały ekosystem i powoduje nieodwracalne zmiany w przyrodzie. Nie można dokładnie przewidzieć jaki wpływ masowe wymieranie miałoby dla ludzi, ale wiemy, że bioróżnorodność pozwala nam się rozwijać:

• kapitał naturalny zapewnia podstawowe zasoby dla przemysłu
• utrata zasobów naturalnych, zwłaszcza w krajach rozwijających się, może prowadzić do konfliktu
• niszczenie naturalnych siedlisk przyspiesza globalne ocieplenie
• owady, ptaki i inne organizmy zapylające rośliny odgrywają istotną rolę w naszym systemie żywnościowym
• utrata bioróżnorodności najbardziej szkodzi najbiedniejszym, pogłębiając nierówności
• niszcząc środowisko okradamy naszych potomków z ważnego zasobu i szkodzimy żyjącej planecie
• natura poprawia jakość powietrza, zmniejsza narażenie na zanieczyszczenia i chłodzi nasze miasta, ponadto z natury pochodzi 42% leków przeciwnowotworowych

Ochrona przyrody w Polsce

Ochrona przyrody w Polsce obowiązuje od samego początku swojego istnienia. Początkowo miało to znaczenie praktyczne -  służyło zachowaniu zasobów środowiska, głównie zwierzyny łownej, dla władców i innych możnowładców. Przez następne stulecia na skutek rozwoju nauki, kultury i sztuki ochrona przyrody zaczęła przybierać inne formy. W Polsce, od 2004 roku, obowiązuje 10 form ochrony przyrody. Poza ochroną gatunkową roślin, zwierząt i grzybów są to parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, użytki ekologiczne, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.

Ochrona gatunkowa zwierząt jest szczególnym rodzajem ochrony przyrody. Obejmuje ochroną konkretne gatunki zwierząt i wprowadza wobec nich określone zakazy, takie jak np. zakaz zabijania, okaleczania, transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, posiadania żywych zwierząt, posiadania zwierząt martwych lub ich części, niszczenia siedlisk i ostoi, wybierania, posiadania oraz przechowywania jaj. Ochrona gatunkowa roślin skupia się przede wszystkim na zakazie niszczenia, zrywania, zbierania, niszczenia ich siedlisk, sprzedaży, nabycia oraz przewożenia przez granicę państwa. Gatunki wymagające szczególnej ochrony zapisane są w polskiej czerwonej księdze roślin i zwierząt.

Krajobrazy naszego regionu

Krajobraz Tatr z ostrymi graniami od południa, na wschodzie Pieniny z Trzema Koronami  i przełomem Dunajca w tle, pasmo Beskidu Żywieckiego z Babią Górą widoczne od zachodu i  szczyty Gorców od północnej strony – nie ma chyba piękniejszego zakątka w Polsce.  Z każdej strony otaczają nas góry i niepowtarzalna górska przyroda - czasem zadziwiająca,  często nawet niebezpieczna. W każdym jednak przypadku z pewnością zasługująca na ochronę. Przyroda górska, szczególnie pienińska charakteryzuje się wieloma gatunkami roślin, których nie spotkamy nigdzie indziej. Występuje tu, m.in. mniszek pieniński, złocień Zawadzkiego czy pszonak pieniński.

Złocień Zawadzkiego

Pszonak pieniński

Idąc na spacer warto przyjrzeć się także roślinom i zwierzętom występującym w przyrodzie pospolicie, głównie trawom i ziołom porastającym górskie łąki, pastwiska czy lasy. To one tworzą nasze miejscowe krajobrazy, a rzadko zostają zauważane i doceniane.

Parki Narodowe – Pieniński (https://www.pieninypn.pl/pl/1259/0/galeria-przyroda-pienin-.html), Tatrzański (https://tpn.pl/poznaj) czy Gorczański (https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,11,kategoria,Przyroda_nieozywiona.html)  zachęcają do wycieczek i poznawania przyrody w terenie, a wszystkim, którzy nie mogą wybrać się w góry osobiście, oferują na swoich stronach internetowych wirtualne spacery oraz bogate galerie zdjęć roślin i zwierząt, które warto zobaczyć.  

W budynku Domu Ludowego Łapszach Niżnych w ramach „Historyczno-Kulturowo-Przyrodniczego szlaku wokół Tatr – Etap III” powstała wystawa poświęcona kulturze i przyrodzie Spisza. Jest to miejsce, gdzie tematycznie przedstawione zostały najpiękniejsze miejsca i atrakcje regionu oraz tradycja Spisza wraz z muzyką, strojami i lokalnymi zwyczajami. Biorąc jednak pod uwagę ochronę środowiska, najważniejszą częścią muzeum są wystawy pokazujące bogaty świat roślin i zwierząt regionu wraz z rezerwatami przyrody i obszarami chronionymi. Z pewnością jest to miejsce, gdzie każdy znajdzie coś interesującego dla siebie.

W tekście wykorzystano treści ze stron internetowych:  

https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20200109STO6992...

http://16lo.tarman.pl/wp-content/uploads/2017/10/prezentacja.pdf -prezentacja

https://www.eugreenweek.eu/en/biodiversity oraz fotografie będące własnością Pienińskiego Parku Narodowego

*kampania edukacyjna w ramach Green Week 2020